Trong thời gian qua, tiền mã hóa luôn là 1 chủ đề được quan tâm mạnh mẽ tại Việt Nam. Sự gia tăng gần đây của giá Bitcoin (BTC) từ khoảng 4.000 USD lên gần 65.000 USD chỉ trong hơn một năm đã trở nên nóng hơn bao giờ hết. Theo một thống kê gần đây của Statista, Việt Nam là nước đứng thứ 2 trong số 74 quốc gia và vùng lãnh thổ được khảo sát về số người cho biết rằng họ đã và đang sử dụng hay thậm chí sở hữu tiền mã hóa khi được hỏi vào năm 2020.

Sự quan tâm đáng kể của người dùng Việt Nam đã thu hút sự chú ý lớn từ chính phủ, đặc biệt là về cách thức chính phủ có thể điều tiết và sử dụng hiệu quả loại tiền này. Mới đây, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 942/ QĐ-TTg ngày 15/6/2021 phê duyệt Chiến lược phát triển chính phủ điện tử theo hướng chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 (“Quyết định 942”). Quyết định 942 đã làm dấy lên sự xôn xao trong giới đầu tư nước ta vì chúng dường như ám chỉ sự cởi mở ngày càng tăng của chính phủ đối với tiền mã hóa ở Việt Nam, điều mà cho đến nay vẫn luôn bị phản đối.

Tính hợp pháp của tiền mã hóa ở Việt Nam

Để có một bức tranh chung về tình trạng pháp lý của tiền mã hóa ở Việt Nam, có thể tóm tắt ngắn gọn rằng không có định nghĩa pháp lý về tiền mã hóa và tiền mã hóa chưa được công nhận rõ ràng là tài sản hay phương tiện giao dịch.

Cho đến nay, sự phản đối của chính phủ đối với tiền mã hóa đã tương đối rõ ràng. Theo Công văn số 5747/ NHNN-PC ngày 21/7/2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã tuyên bố rõ ràng rằng tiền mã hóa nói chung và BTC cũng như Litecoin nói riêng không phải là tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam. Do đó, bất kỳ việc phát hành, cung cấp hoặc sử dụng chúng làm tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán đều bị cấm và bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí là hình sự.

Sau đó, vào ngày 11 tháng 4 năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 10/ CT-TTg gửi các cơ quan bao gồm NHNN, Bộ Tài chính và Bộ Công an về việc tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến BTC và các loại tiền mã hóa khác, với mục đích kiểm soát, ngăn chặn và xử lý các giao dịch liên quan đến tiền mã hóa. Đáp lại, hai ngày sau, NHNN đã ban hành Quyết định số 02/ CT-NHNN yêu cầu các tổ chức tín dụng, tổ chức trung gian thanh toán và các đơn vị thuộc NHNN tăng cường các biện pháp kiểm soát và xử lý các giao dịch liên quan đến tiền mã hóa.

Mặc dù tiền mã hóa không hợp pháp ở Việt Nam nhưng một vụ án thú vị đã phát sinh vào năm 2020, khi Cục Cảnh sát hình sự đề nghị truy tố 16 bị can trong vụ án cướp số tiền mã hóa (bao gồm BTC và các loại tiền mã hóa khác) tương đương 35 tỷ đồng, với tội danh “trộm cắp tài sản”. Khoản phí này đã làm dấy lên một cuộc tranh luận gay gắt về việc liệu tiền mã hóa có nên được công nhận là tài sản theo luật Việt Nam hay không, vì nếu không, sẽ không thể buộc tội ai đó là “trộm cắp tài sản” trong tình huống này.

Quyết định 942 có mở ra cánh cửa công nhận tiền mã hóa không?

Mặc dù Quyết định 942 không đề cập cụ thể đến tiền mã hóa, nhưng điều thú vị là Quyết định giao cho NHNN nghiên cứu, phát triển và thí điểm sử dụng “tiền ảo” dựa trên công nghệ blockchain mà không cần giải thích thêm. Vẫn chưa rõ liệu “tiền ảo” dựa trên blockchain như vậy theo Quyết định 942 đề cập đến tiền mã hóa hay bất kỳ loại tiền ảo nào khác.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên Cao cấp Học viện Tài chính, với chương trình thí điểm mới này, Chính phủ dự kiến ​​phát hành đồng tiền ảo (tức là một loại tiền vẫn là tiền Việt Nam, nhưng đã được phát hành và lưu hành trong không gian kỹ thuật số), và điều này không liên quan đến tiền mã hóa như BTC. Giá trị của loại tiền ảo mới này, nếu được hệ thống hóa và đưa vào thực tế, sẽ phụ thuộc vào quyết định của chính phủ, thay vì dao động về giá dựa trên thị trường như các loại tiền mã hóa khác.

Cần lưu ý rằng vào tháng 3 năm 2021, Bộ Tài chính Việt Nam đã thông báo rằng họ đã thành lập một nhóm nghiên cứu về tài sản ảo và tiền ảo, với mục đích đạt được một chính sách và cơ chế quản lý phù hợp cho họ.

Liệu những dấu hiệu này có cho thấy chính phủ đã sẵn sàng chính thức cho phép tiền mã hóa và thậm chí chấp nhận chúng? Sẽ rất thú vị khi xem chính phủ thực hiện những bước tiếp theo nào để ứng phó với xu hướng đang ngày càng nổi lên trong thị trường Việt Nam như hiện nay.